1- دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی زنجان، زنجان، ایران 2- گروه میکروب شناسی و ویروس شناسی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی زنجان، زنجان، ایران
چکیده: (14 مشاهده)
بزاق بهعنوان یک مایع زیستی پیچیده و در دسترس، حاوی مجموعهای از ترکیبات بیوشیمیایی، هورمونی و ایمنی است که مشابه پلاسمای خون میباشند و از این رو میتواند به عنوان جایگزینی غیر تهاجمی برای نمونههای خونی در تشخیص بیماریها مورد استفاده قرار گیرد. در این مطالعه مروری روایی[1] با جست و جو در پایگاههای داده مانند PubMed، Google Scholar، Scopus و ScienceDirect، 79 مقاله از سالهای 2015 تا 2025 مورد بررسی قرار گرفت و با توجه به کلید واژهها، 66 مقاله از میان آنها انتخاب شد. مطالعات اخیر نشان دادهاند که ترکیبات بزاقی، از جمله پروتئینها، آنزیمها، آنتی بادیها، هورمونها، متابولیت ها و RNAهای کوچک، قادرند تغییرات فیزیولوژیک و پاتولوژیک بدن را منعکس کنند. در حوزه بیماریهای متابولیک، بزاق به عنوان منبعی ارزشمند برای شناسایی نشانگرهای زیستی مرتبط با چاقی، دیابت، دیسلیپیدمی و بیماری کبد چرب غیر الکلی مطرح شده است. اندازه گیری بیومارکرهایی مانند انسولین، لپتین، آدیپونکتین، گرلین وTNF-αبزاقی، همبستگی بالایی با مقادیر سرمی آنها نشان داده و توانایی تشخیص زود هنگام مقاومت به انسولین و التهاب مزمن را دارد. همچنین، miRNA های بزاقی به دلیل نقش تنظیمیشان در مسیرهای متابولیکی، در تمایز فنوتیپ های مختلف چاقی اهمیت یافتهاند. در بیماران دیابتی، غلظت گلوکز، فروکتوزآمین و 1,5-انهیدروگلوسیتول بزاقی، شاخصهای معتبری برای کنترل قند خون به شمار میروند. بهطور کلی، بزاق شناسی با بهره گیری از فناوریهای مولکولی نوین، افق جدیدی در تشخیص، پایش و پیش بینی بیماریهای متابولیک فراهم کرده و میتواند پایهای برای توسعه روشهای غیرتهاجمی، دقیق و مقرون به صرفه در پزشکی آینده باشد.
Zeighami H, Jamadi M, Ghasemimanesh F, Pourkhatouni S. Salivary Biomarkers in the Diagnosis of Metabolic Diseases. 3 2025; 17 (69) :44-55 URL: http://labdiagnosis.ir/article-1-619-fa.html
